Nederland Leest Junior: Tanja de Jonge op pad met Cyberboy



In november start Nederland Leest weer, de leescampagne voor de bibliotheken. Dit jaar is het thema Robotica. Alle bibliotheekleden ontvangen het boek Ik, robot van Isaac Asimov. Daarnaast zal Ronald Giphart proberen samen met een robot een verhaal te schrijven. In het hele land zijn er lezingen, workshops en gesprekken rond het thema en boek. Sinds vorig jaar kunnen ook jongeren meepraten over thema’s van de toekomst tijdens Nederland Leest Junior.

Nederland Leest Junior richt zich op jongeren van 10-14 jaar. Dit jaar staat het boek Cyberboy van Tanja de Jonge centraal. Tijdens de campagne bezoekt zij basisscholen én het voortgezet onderwijs om met jongeren te praten over haar boek en het thema robotica. De Schrijverscentrale sprak met haar. 


Je boek Cyberboy sluit naadloos op het thema aan. Is dit iets wat jou bezighoudt?
'Niet zozeer robotica, maar wel hoever je kunt gaan met een mens. Wat betekent nieuwe technologie voor de menselijkheid? Hoe veranderen wij daardoor? En hoe gaan wij daardoor met elkaar om? Dat vind ik heel interessant. Nieuwe technologie heeft grote gevolgen voor de maatschappij, denk maar aan het vervangen van menselijke arbeid door computers en robots. De werkelijkheid is soms bizarder dan je je kunt indenken.’


Die link met de werkelijkheid spreekt tot de verbeelding van kinderen

Waarom is dit thema ook voor kinderen interessant?
'Kinderen zijn de toekomst. Dit is hun wereld. Tegen de tijd dat Artificial Intelligence alles overneemt – als het al zo ver komt – ben ik er niet meer.’



In je sciencefiction-boeken zit een flinke dosis fantasie. In hoeverre leren kinderen door jouw boeken te lezen ook iets over échte technologie?


‘Als ik zo’n verhaal maak, ga ik wel grasduinen in wat er allemaal is. Bjorn in Cyberboy wordt ontwikkeld om in het leger te werken. Het Amerikaanse leger is inderdaad al bezig met de ontwikkeling van cyborgs. Ze zetten chips in hoofden van soldaten zodat er onderling stille communicatie mogelijk is bijvoorbeeld. Ik gebruik dus wel informatie uit de werkelijkheid, maar heel pragmatisch. Het is niet mijn doel om kinderen iets te leren over robots, ik gebruik die gegevens ten dienste van het verhaal.’



Bjorn uit Cyberboy heeft een computerbrein. Zijn beste vriend Kevin worstelt erg met de vraag waar de grens tussen robot en mens ligt. Hoe breng je dit in de klas ter sprake?


‘Als ik kinderen vraag of ze bevriend kunnen zijn met een robot zeggen ze vaak ja. Terwijl je bij volwassenen meestal een andere reactie krijgt. Ik laat de kinderen een filmpje zien van een humanoid robot. Het toont hoever ze al zijn met het maken van een menselijke robot. Daarna ga ik met ze in gesprek over een vriendschap met die robot. Hoe zou dat zijn? Ze komen dan vaak al snel tot de conclusie dat zo’n vriendschap er heel anders uitziet dan een vriendschap met een mens. Bijvoorbeeld omdat robots geen empathie hebben.’

Creativiteit kan niet vervangen worden door technologie. Mensen zullen altijd de behoefte hebben om zich creatief te uiten

Een computerbrein en fantasie gaan zo op het eerste gezicht niet hand in hand. Hoe sta jij daar tegenover?


‘Er zijn mensen die denken dat robots creatief kunnen zijn, dat ook daar een algoritme voor is. Ik geloof niet dat onze creativiteit vervangen kan worden door technologie. En wij zullen altijd de behoefte hebben om ons creatief te uiten, dat is ook belangrijk.’



Nederland Leest Junior richt zich op kinderen van 10-14 jaar. Hoe breng je onderscheid aan in je bezoeken aan basisscholen en het voortgezet onderwijs?


‘Ik gebruik hetzelfde programma, maar de reacties en de interactie zijn wel anders. Hoe ouder ze zijn des te meer vragen ze stellen. Vaak is er dan ook meer discussie. Ik speel meer in op de groepsdynamiek, niet zo zeer op de leeftijd. Als een groep erg druk is dan pas ik mijn programma aan. Om het bij grote groepen ook interactief te maken, stel ik dan veel vragen of ik doe een quizje. In alle gevallen geldt dat kinderen betrokken moeten zijn bij het verhaal dat je staat te vertellen. Dat bereik je door het over hen te laten gaan. Hoe zou het voor hen zijn? Wat zijn hun ervaringen?’

Heb je tips voor scholen om een bezoek voor te bereiden? 
‘Kinderen kunnen van te voren mijn website bezoeken en Cyberboy lezen. Voor basisscholen heb ik ook een lesbrief, ter voorbereiding op een schrijver in de klas. Hiermee wordt ook al meteen ingegaan op het boek dat de kinderen gelezen hebben.’

Besteedt u op school aandacht aan de campagne Nederland Leest Junior en lijkt het u leuk dit te koppelen aan een bezoek van Tanja de Jonge of een andere auteur? Dien een aanvraag in of neem contact met ons op voor de mogelijkheden.

Een schrijversbezoek is ook buiten de campagne om mogelijk. Wij verzorgen het hele jaar door bezoeken aan scholen.

Bekijk hier een voorleesfragment van Tanja: